6 thực phẩm dân gian làm dịu viêm họng

Ngoài dùng thuốc, một vài thực phẩm dân gian sau cũng giúp bạn làm dịu cổ họng và chữa lành viêm họng.

Ngoài điều trị bằng thuốc hoặc các phương pháp vật lý trị liệu khác, nhiều nghiên cứu và qua thực tiễn trong cuộc sống cho thấy thực phẩm cũng đóng một vai trò lớn trong hồi phục và làm lành viêm họng.

Một số thực phẩm sau đây có đặc tính làm hồi phục viêm họng:

Chuối

Một loại quả không mang tính acid, chuối là một loại trái cây mềm và khá dễ nuốt, đặc biệt là khi bạn bị một cơn đau họng.

Ngoài đặc điểm đường huyết của chuối có chỉ số thấp phù hợp cho mọi người, chuối cũng rất giàu vitamin B6, kali và vitamin C.

Súp gà

Một phương thuốc cổ xưa để chống viêm họng là một bát súp gà nóng. Súp gà có đặc tính kháng viêm nhẹ và giúp làm giảm ùn tắc chất nhầy bằng cách hạn chế virus tiếp xúc với màng nhầy.

Làm món súp gà với đầy đủ cà rốt giàu chất dinh dưỡng, hành tây, cần tây, củ cải, khoai lang và tỏi, tất cả đều được biết đến với lợi ích dinh dưỡng và có giá trị chữa bệnh.

Hỗn hợp nước chanh và mật ong

Hỗn hợp nước chanh và mật ong là một phương thuốc rất tốt cho cổ họng bị viêm. Cổ họng bị đau của bạn sẽ sớm cảm thấy tốt hơn. Hỗn hợp này cũng làm giảm sưng huyết niêm mạc họng.

Trà gừng hoặc trà mật ong

Trà gừng hay trà pha với mật ong là một cách tuyệt vời để làm dịu cổ họng bị kích thích và ngứa. Một tách trà gừng nóng hoặc trà mật ong là cách tuyệt vời giúp cổ họng của bạn cảm thấy tốt hơn. Uống từng ngụm trà sau khi hít hơi nước nóng từ cốc, và nó sẽ giúp nới lỏng ùn tắc chất nhầy và tức ngực. Mật ong sẽ phủ lên cổ họng bạn và giúp ngăn ngừa kích ứng, đó là lý do chính làm giảm cơn ho.

Trà mật ong làm dịu cổ họng bị viêm hữu hiệu

Cháo bột yến mạch

Nêm một bát bột yến mạch nóng bằng cách thêm chuối hoặc mật ong và bạn chắc chắn sẽ nhận được đủ chất dinh dưỡng và rất dễ ăn khi bạn đang bị đau họng.

Yến mạch

Cà rốt luộc

Cà rốt là thực phẩm tuyệt vời làm dịu cổ họng khi bạn đang bị viêm họng, nhưng cần luộc hoặc hấp chín trước khi ăn. Ngoài ra, cà rốt cũng có đầy đủ các chất dinh dưỡng như vitamin A, vitamin C, vitamin K, chất xơ và kali.

Nhưng nếu bạn đang đau họng và ho kéo dài, kèm sốt hoặc ho khạc nhiều đờm, đờm chuyển màu đục, đờm có máu, tốt hơn hết bạn nên đi khám. Bác sĩ sẽ kiểm tra và cho thuốc nếu cần, cũng như tư vấn chế độ ăn và nghỉ ngơi phù hợp cho bạn.

TS.BS. Lê Thanh Hải

(tham khảo India Times)

Củ cải - "thần dược" đối với sức khỏe trong mùa đông

Củ cải cải thiện tiêu hóa, tốt cho hệ hô hấp, ổn định đường máu và giảm cholesterol máu. Còn chần chừ gì nữa mà không thêm củ cải vào món ăn trong mùa đông này?

Clip 4 công dụng tuyệt vời của củ cải khiến bạn không thể bỏ qua (Video: Nguyễn Vân)

Củ cải có thường xuyên nằm trong giỏ đi chợ của bạn không?. Nếu không, bạn nên sớm bổ sung vào danh sách các thực phẩm cần mua, lý do củ cải là một “siêu thực phẩm” với nhiều lợi ích sức khỏe đáng kinh ngạc.

Củ cải thuộc họ rau cải, bao gồm bông cải xanh, cải xoăn và súp lơ. Một số nghiên cứu đã cho thấy củ cải có hàm lượng nitric oxide cao, là chất hóa học cần thiết giúp thúc đẩy tuần hoàn máu khỏe mạnh cùng với việc có tác dụng bảo vệ hệ thống tim mạch. Củ cải cũng có chất trigonelline, là một loại hoóc môn thực vật hỗ trợ sản xuất nhiều nitric oxide hơn.

Dưới đây là một số lợi ích sức khỏe khác của củ cải có thể thuyết phục bạn tại sao bạn nên ăn củ cải thường xuyên hơn.

Cải thiện hệ hô hấp

Củ cải có đặc tính chống sung huyết, giúp ngăn ngừa kích thích niêm mạc mũi, cổ họng, khí quản và phổi. Hơn nữa, củ cải có chứa các chất dinh dưỡng có tác dụng bảo vệ và phòng chống nhiễm trùng đường hô hấp.

Cải thiện tiêu hóa

Củ cải chứa chất xơ, mà tất cả chúng ta đều biết là thành phần quan trọng để ngăn ngừa táo bón. Hơn nữa, chất xơ có lợi trong việc duy trì ổn định lượng đường trong máu và giảm mức cholesterol máu.

Cải thiện huyết áp và ngừa tiểu đường

Củ cải có thể hỗ trợ làm giãn mạch máu, giúp máu dễ lưu thông tốt hơn và ổn định huyết áp. Ngoài ra, củ cải sẽ không gây tăng đột biến lượng đường trong máu, có nghĩa là củ cải là thực phẩm an toàn cho bệnh nhân tiểu đường.

Giàu vitamin

Các vitamin được tìm thấy trong củ cải có thể giúp tăng cường hệ thống miễn dịch cùng với thúc đẩy quá trình trao đổi chất của cơ thể, tăng sức bền mạch máu và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

TS.BS. Lê Thanh Hải

(theo Belmarra Health)

Dưỡng sinh phòng ngừa cảm cúm

Theo Đông y, nguyên nhân gây nên cảm mạo thường có hai yếu tố: chính khí và tà khí. Chính khí (sức đề kháng) của cơ thể giảm sút; tà khí (mầm bệnh) như phong, hàn, thấp, thử, nhiệt xâm nhập vào cơ thể.

Trong đó, chính khí đóng vai trò rất quan trọng. Với quan điểm “chính khí tồn nội, tà bất khả can (cơ thể có đủ sức đề kháng thì mầm bệnh không thể xâm nhập và gây nên bệnh), Đông y cho rằng để phòng tránh cảm mạo một cách hữu hiệu, cần phải thực hành đồng thời nhiều biện pháp dưới đây.

Chủ động phòng tránh tà khí xâm nhập cơ thể

Giữ nếp sinh hoạt hàng ngày điều độ, tránh làm việc quá sức, chú ý đảm bảo giấc ngủ, giữ gìn môi trường sống và vệ sinh cá nhân sạch sẽ, thuận theo sự biến đổi của khí hậu, thời tiết mà thay đổi nếp sinh hoạt cho phù hợp nhằm tăng cường khả năng thích ứng của cơ thể đối với môi trường tự nhiên.

Chú ý mặc ấm và giữ ấm vùng hầu họng, nhất là khi thời tiết thay đổi. Nơi ở nên thông thoáng và tiếp xúc được nhiều với ánh sáng mặt trời. Trên mỗi mét vuông nhà có thể dùng 5ml dấm chua và 15g bạc hà cho vào nồi không đậy nắp, đóng hết các cửa rồi đun lên để xông, làm liên tục 3 ngày để giúp cho người ngủ hoặc nghỉ ngơi trong phòng ngăn ngừa được dịch cảm cúm. Hoặc có thể dùng các loại tinh dầu hương nhu, bạc hà, ngải cứu, thương truật, long não... xông phòng để tiêu độc. Theo Đông y, có như vậy thì mới chủ động phòng tránh được tà khí xâm nhập và nâng cao sức đề kháng của cơ thể.

Cần chú ý giữ cho đời sống tinh thần, tình cảm luôn luôn cân bằng, lạc quan và thư thái. Cổ nhân cho rằng: tâm hồn, tình cảm khoáng đạt, bình thản, không thái quá thì sức khoẻ sẽ đến và bệnh tật không phát sinh.

Huyệt đan điền.

Tập luyện theo phương pháp dưỡng sinh cổ truyền

Thường xuyên ra ngoài hoạt động, không nên suốt ngày ở trong phòng kín có  máy lạnh, tuỳ theo tuổi tác và thể chất mà lựa chọn các phương pháp tập luyện thể dục thể thao, khí công dưỡng sinh, tự xoa bóp và day bấm huyệt phù hợp. Để phòng ngừa cảm mạo có hiệu quả cao, cần đặc biệt chú ý một số biện pháp sau đây:

Tập thở theo phương pháp dưỡng sinh cổ truyền: Chọn tư thế ngồi hoặc nằm, lưỡi uốn chạm nhẹ vào hàm ếch, thả lỏng toàn thân tuần tự từ đầu, gáy, thân, tay, chân... Tập trung ý nghĩ vào huyệt Đan điền (vùng dưới rốn). Tiếp đó, thở sâu bằng bụng theo nguyên tắc “sâu, dài, đều đặn và nhẹ nhàng”, có nghĩa là khi hít vào thì bụng phình lên, khi thở ra thì bụng thót lại. Thở ra bằng miệng, hít vào bằng mũi. Thời gian thở ra dài bằng 1 - 2 lần thời gian hít vào. Làm đều đặn mỗi ngày 2 lần vào sáng sớm và chiều tối, sau đó tăng dần lên tuỳ theo thời gian và thể chất  của mỗi người.

Mỗi ngày 2 lần vào sáng sớm ngủ dậy và trước khi đi ngủ tối, xoa hai bàn tay vào nhau cho nóng lên rồi xát dọc lồng ngực theo chiều lên xuống rồi khum bàn tay vỗ ngực, mỗi động tác 20 lần. Tiếp đó, dùng hai ngón tay cái day ấn huyệt Phong trì (ở chỗ lõm dưới xương chẩm, bên ngoài khối cơ nổi sau cổ, khi ấn có cảm giác tức nặng, mỗi bên một huyệt) trong 1 phút; dùng ngón tay giữa hoặc ngón trỏ day ấn huyệt Nghinh hương (từ chân cánh mũi ngang ra, huyệt ở trên rãnh mũi mép) trong 1 phút sao cho đạt cảm giác tê tức lan lên hai cánh mũi và gò má là được; dùng ngón cái bàn tay phải day ấn điểm đau nhất giữa hai ngón cái và ngón trỏ của tay trái (vị trí huyệt Hợp cốc) trong nửa phút rồi ngược lại. Cuối cùng, dùng hai ngón tay giữa nhét vào hai lỗ mũi, nhẹ nhàng xoay tròn phải trái 200 vòng rồi vuốt dọc từ huyệt ấn đường (ở điểm giữa của đoạn nối hai đầu lông mày) xuống huyệt Nghinh hương.

Ăn uống phòng cảm cúm

Cần chý ý ăn uống điều độ, cân bằng, đủ chất và đảm bảo vệ sinh, không ăn nhiều đồ sống lạnh, không để lâm vào tình trạng quá đói hoặc rối loạn tiêu hoá. Tuỳ theo điều kiện thời tiết và thể chất mà trọng dụng các loại rau quả, thực phẩm có tác dụng phòng ngừa cảm mạo như tía tô, kinh giới, hương nhu, gừng tươi, hành, tỏi, bạc hà, rau thơm, rau húng... Có thể sử dụng một số món ăn bài thuốc như sau:

Tỏi 100g, gừng tươi 100g, dấm 500ml. Gừng tươi rửa sạch thái mỏng, tỏi tách nhánh bỏ vỏ, cho cả hai thứ vào ngâm với dấm trong 30 ngày. Mỗi ngày, sau khi ăn uống 10ml dấm thuốc hoặc ăn gừng và tỏi cùng với các món ăn với lượng vừa phải.

Hoắc hương tươi 10g, lá tía tô tươi 10g, lá bạc hà tươi 10g, ba thứ rửa sạch đem sắc hoặc hãm uống như trà.

Cam thảo 3g, phòng phong 6g, hai thứ nghiền nhỏ, hãm với nước sôi uống trong ngày.

Vỏ bạch dương 20g, thái vụn, hãm với nước sôi uống thay trà.

Bạc hà tươi 60g, phục lan tươi 30g, hoắc hương tươi 30g, ba thứ rửa sạch, sắc hoặc hãm uống thay trà trong ngày.

Quán chúng, hoàng cầm mỗi thứ 500g, kim ngân hoa 240g, cam thảo 120, tất cả phơi khô, tán vụn rồi chia thành nhiều túi, mỗi túi 20g, mỗi lần dùng 1 túi hãm uống thay trà. Loại trà này có thể dùng để phòng bệnh cho mọi người trong thời gian có dịch cảm cúm.

Quán chúng và thương truật lượng bằng nhau, tán vụn, mỗi lần dùng 30g hãm uống thay trà.

Hoắc hương, tử tô, kinh giới, bạc hà mỗi thứ 8g và lá trà 5g, tất cả đem sắc hoặc hãm với nước sôi uống thay trà.

ThS. BS. Thanh Hà

Làm gì khi bị nhiệt miệng?

Nguyên nhân gây ra bệnh loét miệng có thể do virut hay vi khuẩn có khả năng gây loét ở bề mặt lưỡi, lợi khi hệ thống miễn dịch thấp; căng thẳng tinh thần; street, hay chế độ ăn kiêng không hợp lý dẫn đến thiếu sắt hoặc vitamin B₁₂…

Trong hầu hết các trường hợp vết loét sẽ tự khỏi không cần bất kỳ cách điều trị nào cả và chỉ cảm thấy khó chịu trong vài ngày. Bạn có thể áp dụng một vài cách sau để làm vết loét mau lành: Dùng các loại thuốc giảm đau có chứa các chất axit và glycerin bôi ngày 2 lần sau khi vệ sinh răng miệng sạch sẽ. Chúng có tác dụng giảm đau và rút ngắn thời gian điều trị; súc miệng ít nhất 4 lần/ngày với nước muối pha loãng; Chỉ nên ngậm trong miệng khoảng một phút và nhớ là đừng nuốt. Ngoài ra, bạn cũng cần chú ý đến cách ăn uống trong lúc bị viêm loét miệng như: Tránh ăn các loại thực phẩm có chứa axit có vị chát hay tẩm nhiều gia vị (ví dụ như chanh, ớt, hạt tiêu cà chua, bưởi… sẽ làm xót vết thương gây đau đớn hơn). Uống nhiều nước và cẩn thận khi đánh răng. Tránh để bàn chải hoặc thức ăn đồ cứng, sắc nhọn cọ xước nhiều lần vào vết thương sẽ làm vết thương lâu lành.

Nếu sau 7-10 ngày không thấy bệnh đỡ bạn nên tới bác sĩ chuyên khoa để kiểm tra tìm ra căn nguyên của bệnh.

Bác sĩ Việt và kỳ tích nội soi tuyến giáp một lỗ đầu tiên trên thế giới

Suckhoedoisong.vn - Như suckhoedoisong.vn đã đưa tin “Việt Nam là nước đầu tiên trên thế giới nội soi tuyến giáp một lỗ thành công”. Kỹ thuật này đã được các bác sĩ tại BV Nội tiết Trung ương nghiên cứu và sáng tạo ra giúp nâng cao chất lượng điều trị cho bệnh nhân – trong đó không thể không nhắc đến vai trò sáng tạo của ThS.BS Phan Hoàng Hiệp - Trưởng khoa Điều trị kỹ thuật cao, BV Nội tiết Trung ương.

Chia sẻ về phương pháp nội soi tuyến giáp một lỗ, ThS.BS Phan Hoàng Hiệp - người trực tiếp nghiên cứu ra kỹ thuật mới này cho biết, ý tưởng phẫu thuật nội soi tuyến giáp 1 lỗ đã được anh và các đồng nghiệp ấp ủ rất lâu, xuất phát từ thực tế BV Nội tiết Trung ương là nơi có số lượng bệnh nhân phẫu thuật về tuyến giáp có thể nói là lớn nhất thế giới và phẫu thuật nội soi tuyến giáp cũng lớn nhất trên toàn thế giới. Chính điều đó thôi thúc anh nghiên cứu, sáng tạo để đem lại những gì tốt nhất cho người bệnh.

Nếu như trước đây, phẫu thuật tuyến giáp chủ yếu là mổ mở - sẹo lớn ở vùng cổ ngực, thì nay với phương pháp nội soi tuyến giáp một lỗ có nhiều ưu điểm như giữ được tính thẩm mỹ bởi vết mổ được dấu đi, chỉ có một sẹo duy nhất kích thước khoảng từ 2 – 3cm, nằm trong hõm nách, không làm thương tổn thêm các vị trí khác, đảm bảo gần như trọn vẹn nhất so với mọi kỹ thuật nội soi khác.

Bên cạnh đó, nhờ phương pháp này, các bác sĩ đi thẳng vào tuyến giáp chứ không cần phải bóc tách rộng ra, chính vì thế tổn thương gây ra sẽ tối thiểu cho bệnh nhân. Một bệnh nhân mổ tuyến giáp theo phương pháp thông thường sẽ phải nằm viện từ 4 – 6 ngày, còn đối với phương pháp nội soi một lỗ này thì chỉ phải nằm viện từ 3 – 4 ngày, tùy thể trạng người bệnh. Ngoài ra, bệnh nhân cũng đỡ đau hơn sau khi mổ, giảm được thời gian điều trị tại bệnh viện, bảo đảm được sức khỏe. Đây cũng là điều mà cả bác sĩ và bệnh nhân đều mong muốn.

Bác sĩ tiến hành phẫu thuật nội soi tuyến giáp một lỗ cho bệnh nhân.

Theo thống kê, trung bình mỗi ngày, BV Nội tiết Trung ương tiếp nhận và phẫu thuật cho khoảng hơn 40 trường hợp cả nội soi và mổ mở tuyến giáp. Kể từ ngày 1/8/2018, phương pháp nội soi tuyến giáp một lỗ chính thức được triển khai, từ đó đến nay đã phẫu thuật cho khoảng 20 bệnh nhân thành công, được đánh giá là an toàn và rất hiệu quả, không có trường hợp nào bị tai biến, biến chứng xảy ra, tất cả các bệnh nhân sau phẫu thuật đều hài lòng với phương pháp này.

Nền tảng kỹ thuật “Dr Luong”

Chuyên gia về tuyến giáp Phan Hoàng Hiệp cho biết, tuyến giáp nằm ở vùng cổ trước, vị trí này luôn bộc lộ ra ngoài, chính vì thế tất cả các bác sĩ đều mong muốn bệnh nhân giữ được vẻ đẹp của mình. Trong 20 bệnh nhân được phẫu thuật bằng kỹ thuật này hiệu quả rất tốt, đầu tiên là tính an toàn đặt lên hàng đầu, cắt bỏ được tổ chức cần cắt, bảo đảm an toàn được cấu trúc tuyến giáp và dây thần kinh thanh quản. Đồng thời, giữ được tính thẩm mỹ; giảm cơn đau cho bệnh nhân và cuối cùng là giảm bớt thời gian nằm viện cho bệnh nhân, hồi phục nhanh, có thể nhanh chóng hòa nhập với cuộc sống.

ThS. Hiệp chia sẻ: “Chúng tôi may mắn được thừa hưởng kỹ thuật y học mà nhiều nước trên thế giới phải tới học hỏi, đó là kỹ thuật nội soi tuyến giáp mang tên “Dr Luong” - Giám đốc bệnh viện Trần Ngọc Lương. Chính nhờ tích lũy, thừa hưởng từ kỹ thuật của thầy, cùng với kinh nghiệm của bản thân và số lượng bệnh nhân đông, nên tôi cùng đồng nghiệp luôn ấp ủ một kỹ thuật làm thế nào để phẫu thuật cho bệnh nhân nhưng không để lại sẹo cho họ, dần dần kỹ thuật nội soi 1 lỗ tuyến giáp được ra đời, và BV Nội tiết Trung ương là nơi đầu tiên cho ra đời phương pháp này”.

"Với kỹ thuật nội soi tuyến giáp một lỗ, phẫu thuật viên chỉ cần rạch một đường dưới da dài 2- 3cm tại hõm nách sau đó sử dụng dụng cụ nội soi một lỗ giống như nội soi ổ bụng thông thường. Tuy nhiên do vị trí phẫu thuật tại tuyến giáp không giống như ổ bụng nên chúng tôi đã cải tiến dụng cụ (trocar) một lỗ theo kỹ thuật của BV Nội tiết Trung ương, sử dụng kết hợp cả dụng cụ nội soi 1 lỗ và nội soi thông thường để dễ dàng hơn trong quá trình tiến hành cắt bỏ khối u"- ThS. Hiệp nói.

Cũng theo BS. Hiệp, phẫu thuật nội soi đã mở ra một kỷ nguyên mới trong việc điều trị bệnh và đã được ứng dụng trong hầu hết các cơ quan bệnh lý cần phẫu thuật. Trong y học đã có nhiều phẫu thuật nội soi một lỗ ở các lĩnh vực khác nhau như nội soi ổ bụng, lồng ngực… được các bác sĩ Việt Nam áp dụng rất thuần thục. Tuy nhiên, với nội soi tuyến giáp một lỗ thì đây là lần đầu tiên ở Việt Nam và cũng là lần đầu tiên trên thế giới áp dụng thành công.

Bệnh nhân Việt Nam được hưởng lợi kỹ thuật cao lần đầu tiên trên thế giới

BS. Hiệp cho biết, với những ưu điểm của kỹ thuật nội soi tuyến giáp một lỗ thì đối tượng chính được các bác sĩ chỉ định kỹ thuật này đó là những bệnh nhân trẻ tuổi mắc bệnh lý tuyến giáp, người chưa có gia đình, những người mong muốn giữ được thẩm mỹ chuẩn bị tiến đến hôn nhân…

Bệnh nhân Vương Thị Th. (20 tuổi, quê ở Hải Dương) phát hiện bệnh u tuyến giáp khoảng giữa năm 2018, từ sau khi thăm khám ở bệnh viện tỉnh. Sau đó, bệnh nhân đến thăm khám tại BV Nội tiết Trung ương và được các bác sĩ kết luận u nang tuyến giáp, cần phải phẫu thuật để bảo đảm sức khỏe.

Chị Th. chia sẻ: “Nhớ lại lúc đó tôi cũng khá lo lắng vì thường những vết mổ tuyến giáp sẽ kéo dài ở cổ, tôi còn trẻ lại chưa lập gia đình nên rất sợ bị ảnh hưởng tới thẩm mỹ. Nhưng qua tư vấn của các bác sĩ và được chứng kiến thực tế tôi mới thấy phương pháp mổ nội soi u tuyến giáp một lỗ rất tốt và đặc biệt, vừa đảm bảo chữa được bệnh tật và vừa tránh khỏi nguy cơ để lại sẹo. Vết mổ cũng chỉ là một vết rất nhỏ ở nách…”.

Bác sĩ Hiệp thăm khám cho 2 bệnh nhân nội soi tuyến giáp một lỗ tại BV Nội tiết Trung ương.

Trường hợp khác, bệnh nhân Lê Cẩm T. (ở Gia Lâm, Hà Nội) được các bác sĩ chẩn đoán u tuyến giáp cách đây hơn một năm, sau khi khám tại bệnh viện tuyến huyện. Sau khi thăm khám và làm các xét nghiệm, sinh thiết tại BV Nội tiết Trung ương, các bác sĩ kết luận chị T. bị u tuyến giáp. Mặc dù chị T. có được điều trị thuốc nhưng khối u vẫn có biểu hiện phát triển nên đã được các bác sĩ chỉ định phẫu thuật nội soi tuyến giáp một lỗ để bảo đảm sức khỏe. Kết quả sau mổ chị T. rất hài lòng vì vết sẹo nhỏ, thời gian điều trị được rút ngắn…

Theo BS. Hiệp, nội soi tuyến giáp một lỗ được các nhà khoa học đánh giá rất cao, thực hiện trên nền tảng kinh nghiệm các bác BV Nội tiết Trung ương có được nên rất an toàn. Thao tác kỹ thuật đơn giản, thuận lợi, dễ ứng dụng; Đường vào trực tiếp đến tuyến giáp; Đảm bảo tốt khi tách tuyến cận giáp, dây thần kinh thanh quản quặn ngược đồng thời đảm bảo tốt cho việc đốt cắt trong quá trình cầm máu. Kỹ thuật nội soi tuyến giáp một lỗ đảm bảo được cắt bỏ tổ chức bị bệnh theo đúng chỉ định; kỹ thuật an toàn, đạt hiệu quả cao trong điều trị. Trong khi đó, chi phí của phương pháp này cũng giữ ở mức như giá của các phương pháp mổ tuyến giáp bình thường là khoảng 15 triệu đồng/ca.

Nobel Y học 2018 mở ra chân trời mới trong điều trị ung thư

Suckhoedoisong.vn - Nobel Y sinh học 2018 đã được trao cho James P. Allison và Tasuku Honjo nhờ phát hiện liệu pháp điều trị ung thư bằng cách ức chế các protein ngăn cản hệ miễn dịch tiêu diệt khối u ung thư.

Nobel y học "gọi tên" tác giả nghiên cứu điều trị ung thư

Ung thư giết chết hàng triệu người mỗi năm và đây là một trong những thách lớn nhất của nhân loại. Bằng cách thúc đẩy khả năng vốn có của hệ miễn dịch tấn công tế bào khối u, các chủ nhân của giải thưởng Nobel Y học năm nay đã thiết lập một cơ chế hoàn toàn mới trong liệu pháp điều trị ung thư.

James P. Allison và Tasuku Honjo tìm ra cách "khóa" CLTA-4 và PD-1, các protein ngăn cản hệ miễn dịch tiêu diệt khối u ung thư. Nhờ đó, kích hoạt tế bào T của hệ miễn dịch tiêu diệt khối u ung thư.

James P. Allison nghiên cứu một loại protein được biết tới có chức năng như một “chiếc phanh” kìm hãm hệ miễn dịch. Ông nhận ra tiềm năng để giải phóng chiếc phanh này giúp tế bào miễn dịch tấn công khối u. Sau đó ông đã phát triển khái niệm này thành một cách thức hoàn toàn mới để điều trị cho người bệnh.

Song song với đó, Tasuku Honjo phát hiện ra một loại protein ở trên các tế bào miễn dịch, sau khi cẩn thận khám phá tất cả các chức năng của loại protein này, cuối cùng ông đã phát hiện ra rằng nó cũng hoạt động như một cái phanh, nhưng với một cơ chế hoạt động khác. Các lý thuyết dựa trên phát hiện của ông đã cực kỳ hiệu quả trong cuộc chiến chống lại ung thư.

Tasuku Honjo và James P. Allison, những chủ nhân của giải Nobel Y học 2018

Allison và Honjo chỉ ra các chiến lược khác nhau để “khóa” những chiếc phanh này giúp cho hệ miễn dịch được giải phóng trong trị liệu ung thư. Những phát hiện “hạt giống” của hai chủ nhân giải Nobel đã tạo ra một bước tiến trong cuộc chiến chống lại căn bệnh ung thư.

Cơ chế phòng ngự của hệ miễn dịch hoạt động thế nào trong trị liệu ung thư?

Ung thư bao gồm nhiều thể loại khác nhau, tất cả đều có đặc điểm chung là do sự phát triển tràn lan không thể kiểm soát của các tế bào bất thường có khả năng di căn tới các cơ quan và các mô khỏe mạnh. Một số liệu pháp trị liệu hiện nay áp dụng cho điều trị ung thư gồm phẫu thuật, xạ trị và một số giải pháp khác đã từng giành được giải Nobel trước đó. Trong đó bao gồm các biện pháp điều trị hormone đối với ung thư tuyến tiền liệt (Huggins, 1966), hóa trị (Elion và Hitchins, 1988), và ghép tủy xương điều trị ung thư máu (Thomas 1990). Tuy nhiên, các loại ung thư cấp tính vẫn cực kỳ khó điều trị, và các giải pháp trị liệu mới mẻ vẫn rất cần thiết.

Vào cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20 nổi lên khái niệm kích hoạt hệ miễn dịch có thể coi là chiến lược để tấn công tế bào khối u. Mọi nỗ lực nhằm để bệnh nhân nhiễm một loại vi khuẩn kích hoạt cơ chế phòng ngự của hệ miễn dịch. Những nỗ lực này mới chỉ có hiệu quả khiêm tốn, nhưng có một liệu pháp đã được ứng dụng trong điều trị ung thư bàng quang. Khi đó, người ta nhận ra rằng cần thêm nhiều kiến thức hơn nữa trong lĩnh vực này. Nhiều nhà khoa học đã tham gia vào nghiên cứu cơ bản một cách chuyên sâu và khám phá ra các cơ chế cơ bản điều phối hệ miễn dịch của cơ thể và cũng chỉ ra cách hệ miễn dịch nhận diện tế bào ung thư. Dù đã đạt được những tiến bộ khoa học đáng kể, mọi nỗ lực nhằm phổ quát hóa các liệu pháp điều trị ung thư tỏ ra rất khó khăn.

Cơ chế thúc đẩy và kìm hãm hệ miễn dịch

Đặc tính căn bản của hệ miễn dịch là khả năng phân biệt giữa “tự thân” (self) và “không tự thân” (non-self) để tấn công vi khuẩn, vi rút và các mối nguy khác để loại bỏ chúng. Tế bào T, một loại tế bào bạch cầu, là nhân tốt chính trong cơ chế phòng ngự này. Tế bào T có các thụ thể gắn với các cấu trúc được nhận diện là “không tự thân| (non-self) và sự tương tác như vậy kích hoạt hệ miễn dịch tham gia vào cơ chế phòng ngự. Nhưng những loại protein phụ đóng vai trò như cơ chế thúc đẩy tế bào T cũng cần thiết để kích hoạt một cơ chế miễn dịch đầy đủ (xem Hình vẽ).

Nhiều nhà khoa học đã đóng góp cho nghiên cứu cơ bản quan trọng này và nhận diện các protein khác đóng vai trò như “chiếc phanh” kìm hãm tế bào T, ngăn ngừa kích hoạt hóa miễn dịch. Sự cân bằng phức tạp giữa những chiếc “bàn đạp” và những chiếc “phanh” cần thiết đối với cơ thể. Nó đảm bảo cho hệ miễn dịch tham gia hiệu quả vào việc tấn công các thực thể ngoại lai trong khi tránh kích hoạt hóa quá đà có thể dẫn tới bệnh tự miễn phá hủy cả các tế bào và mô khỏe mạnh.

Nguyên lý mới cho liệu pháp miễn dịch

Trong suốt những năm 1990, trong phòng thí nghiệm của mình tại Đại học California, Berkeley, James P. Allison nghiên cứu the protein tế bào T (CTLA-4). Ông là một trong số một vài nhà khoa học đã quan sát chức năng của CTLA-4 như một chiếc phanh kìm hãm tế bào T. Các nhóm nghiên cứu khác khai thác cơ chế như là cái đích đến trong điều trị bệnh tự miễn. Tuy nhiên, Allison lại có một ý tưởng hoàn toàn khác. Ông đã bắt đầu phát triển một kháng thể có thể gắn vào CTLA-4 và khóa chức năng của nó (xem Hình minh họa). Khi đó, ông đã nghĩ ra ý tưởng: nghiên cứu xem việc khóa CTLA-4 có thể giúp tế bào T được giải phóng để hệ miễn dịch có thể tấn công tế bào ung thư hay không. Allison và các đồng nghiệp đã tiến hành thí nghiệm đầu tiên vào cuối năm 1994, và trước sự mừng vui của họ, thí nghiệm liên tục thành công trước kỳ nghỉ Giáng sinh. Kết quả thật ấn tượng. Chuột bị ung thư đã được điều trị bằng liệu pháp này nhờ các kháng thể ngăn cản những “chiếc phanh” và giải phóng hoạt động diệt tế bào ung thư của tế bào T.

Mặc dù phát minh này nhận được ít sự quan tâm của ngành dược phẩm, Allison tiếp tục nỗ lực sâu của ông để phát triển ra một chiến lược tạo thành liệu pháp trị ung thư cho loài người. Kết quả hứa hẹn chẳng mấy chốc đã nổi lên ở vài nhóm, và  một nghiên cứu lâm sàng vào năm 2010 cho thấy hiệu quả ấn tượng ở các bệnh nhân bị u hắc tố ác tính, một loại ung thư da. Ở một vài bệnh nhân, dấu hiệu ung thư đã biến mất. Kết quả ấn tượng như vậy chưa từng thấy trước đó ở nhóm bệnh nhân này.

Ảnh trái trên: Kích hoạt tế bào T đòi hỏi thụ thể tế bào T gắn với các cấu trúc trên các tế bào miễn dịch được nhận diện là “không tự thân” (non-self). Một protein có chức năng như bàn đạp thúc đẩy tế bào T cũng cần thiết cho sự hoạt hóa tế bào T. Các chức năng của CTLA- 4 như chiếc phanh kìm hãm tế bào T ngăn cản chức năng hoạt hóa.

Ảnh trái dưới: kháng thể (màu xanh) khóa chức năng kìm hãm tế bào T của CTLA-4, do đó hoạt hóa Tế bào T tấn công tế bào ung thư.

Ảnh phải trên: PD-1 là một chiếc phanh kìm hãm tế bào T khác.

Ảnh phải dưới: Kháng thể khóa PD-1 để hoạt hóa tế bào T, đạt hiệu quả cao tấn công tế bào ung thư.

Phát hiện PD-1 và tầm quan trọng trong điều trị ung thư

Năm 1992, một vài năm trước phát hiện của Allison, Tasuku Honjo phát hiện ra PD-1, một loại protein khác trên bề mặt tế bào T. Quyết định làm sáng tỏ vai trò của nó, ông khám phá tỉ mỉ chức năng của nó trong một loạt thí nghiệm tinh tế thực hiện trong nhiều năm tại phòng thí nghiệm ở Đại học Kyoto. Kết quả chỉ ra rằng PD-1, tương tự như CTLA-4, cũng có chức năng như một chiếc phanh kìm hãm tế bào T, nhưng hoạt động theo một cơ chế khác. Trong một thí nghiệm trên động vật, cơ chế khóa PD-1 tỏ ra là một chiếc lược hứa hẹn trong cuộc chiến chống lại ung thư, như Honjo và các nhóm nghiên cứu khác đã chứng minh.

Điều này mở ra một chân trời mới sử dụng PD-1 như một đích đến trong điều trị trên bệnh nhân. Trên thử nghiệm lâm sàng tiếp đó, vào năm 2010, một nghiên cứu đã chứng tỏ hiệu quả trên bệnh nhân thuộc nhiều thể loại ung thư khác nhau. Kết quả rất ấn tượng, bệnh đã thuyên giảm về lâu dài và có thể chữa được ở một số bệnh nhân ung thư di căn, mà trước đó từng bị coi là không thể chữa được.

Liệu pháp miễn dịch điều trị ung thư hôm nay và mai sau

Sau các nghiên cứu ban đầu về hiệu quả của cơ chế khóa CTLA-4 và PD-1, nghiên cứu lâm sàng đã được triển khai mạnh mẽ. Chúng ta giờ đây biết rằng liệu pháp miễn dịch đã giúp một số nhóm bệnh nhân ung thư ác tính có tiến triển tốt. Nhưng giống với các liệu pháp trị ung thư khác, nó cũng có tác dụng ngược, đôi khi có thể nguy hiểm và thậm chí đe dọa tính mạng. Điều này gây ra bởi phản ứng miễn dịch quá đà dẫn tới phản ứng tự miễn mà thường không thể kiểm soát được. Nghiên cứu sâu tiếp tục tập trung vào làm rõ cơ chế hoạt động, với mục tiêu cải thiện các liệu pháp và giảm tác dụng phụ.

Trong hai chiến lược điều trị trên, liệu pháp miễn dịch khóa PD-1 tỏ ra hiệu quả hơn và có tác dụng tích cực đã quan sát được ở một số thể ung thư, bao gồm ung thư phổi, ung thư thận, ung thư hạch và ung thư da. Do đó, Allison và Honjo đã tạo cảm hứng cho các nỗ lực kết hợp các chiến lược khác nhau loại bỏ những chiếc phanh kìm hãm hệ miễn dịch với mục đích tiêu diệt tế bào khối u hiệu quả hơn. Nhiều thử nghiệm lâm sàng khác đang tiến hành cho hầu hết các căn bệnh ung thư, và cũng đang thử nghiệm các loại protein gác cổng mới.

Hơn 100 năm qua, các nhà khoa học đã cố gắng đưa hệ miễn dịch vào cuộc chiến chống ung thư. Cho tới khi các phát hiện “hạt giống” của hai nhà giành giải Nobel ra đời, tiến bộ thử nghiệm lâm sàng còn khiêm tốn. Nhưng tới giờ, liệu pháp miễn dịch đã cách mạng hóa điều trị ung thư và thay đổi căn bản cách chúng ta nhìn nhận về việc kiểm soát căn bệnh.